Horeca-concern al jaren in belangstelling van fiscus en GAK

Grote schoonmaak bij Van der Valk

Jarenlang werd het Van der Valk-concern nauwlettend in de gaten gehouden door de belastingdienst. Tenslotte deed de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst Fiod zorgvuldig voorbereide en grootscheepse invallen in vier van de zestig vestigingen. De fiscus is 'een grote schoonmaak' begonnen bij Van der Valk.

Door Rob Ruggenberg
Bij alle huiszoekingen zondagavond en gistermorgen bij het Van der Valk-concern is een rechter-commissaris aanwezig geweest. Daardoor beschikte de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst Fiod overal over de meest vergaande wettelijke bevoegdheden.
In 'normale' gevallen heeft de Fiod geen bevoegdheid tot arrestaties en onderzoek aan het lichaam. Dat kan alleen in aanwezigheid van een rechter-commissaris. Het is duidelijk: de fiscus is begonnen met 'een grote schoonmaak bij Van der Valk.
"Bij ons wordt überhaupt niet zwart uitbetaald", brieste Gerrit van der Valk, de stamvader van het concern, precies een jaar geleden in deze krant. "Dat is kwaadsprekerij van concurrenten en van de vakbeweging die zieltjes probeert te winnen."
Hij reageerde toen op de beschuldiging van bestuurder Ben Francooij van de Horecabond FNV dat 'al geruime tijd zekerheid bestaat dat bij Van der Valk op grote schaal zwart wordt uitbetaald'. Francooij beschreef gevallen van mensen die bij Van der Valk ontslagen worden, een uitkering aanvragen 'en dan blijken niet in de administratie opgenomen te zijn'.

Wetten

Francooij schatte toen dat in 80 procent van alle 50.000 Nederlandse horecabedrijven met zwart geld wordt gewerkt. Gerrit van der Valk antwoordde: "Dat ligt dan niet aan de horeca, maar dat komt omdat de wetten niet deugen. De overheid zou eens de moed moeten hebben om regels bij te stellen als de samenleving daar kennelijk om vraagt."
Maar juist het tegendeel gebeurde. De Tweede Kamer drong aan op strengere controle. In het najaar bracht een steekproef in Leiden van het ministerie van Financiën aan het licht dat in elk horeca-etablissement gemiddeld drie mensen werkten die niet op de loonlijst stonden. Landelijk omgerekend zou dat neerkomen op 150.000 zwartwerkers.
Daarna gingen de zaken in snel tempo. In het najaar werden overal computerbestanden gekoppeld. Alleen al in het oosten en zuiden van Brabant controleert het zogenaamde Horecateam van belastingdienst en bedrijfsvereniging op deze wijze nu elke maand tenminste 250 kleine en middelgrote horecabedrijven.
Als gevolg daarvan kiezen de horeca-ondernemers in rap tempo eieren voor hun geld. Zij hebben de afgelopen maanden zeventig procent meer loondienst-medewerkers bij de bedrijfsvereniging aangemeld dan in voorgaande perioden: 'zwarte' werknemers worden massaal 'gewit'.

Al jarenlang

Dat het Van der Valk-concern op bijzondere belangstelling kon rekenen, werd vorig jaar al voorspeld. Er is jarenlang van alles aan de hand. Talloos zijn de door de Arbeidsinspectie geconstateerde overtredingen van de Arbeidswet.
Vooral in de jaren zeventig en tachtig was het raak: te jeugdige arbeidskrachten, jongeren die werkten op uren die niet zijn toegestaan, illegalen, geen bijgehouden arbeidskaarten. Bij één inval, in motel Eindhoven, werden maar liefst 250 overtredingen van de Arbeidswet vastgesteld.
Bedrijfsleiders en directeuren van het concern spraken voor de rechter steeds over een hetze van de Arbeidsinspectie, en over 'verouderde wetten'. Ze werden niettemin veroordeeld tot forse boetes.
In 1986 heeft een soortgelijke actie als zondag plaatsgevonden bij de Van der Valkvestiging De Bijhorst in Wassenaar. Toen vielen daar op een maandagochtend in oktober 120 belastingambtenaren het hotel-restaurant binnen.
Het bedrijf werd anderhalf uur lang hermetisch van de buitenwereld afgesloten. Een receptioniste werd onder dwang van het toilet gehaald. Alle gasten en personeel moesten hun identiteit bewijzen.

Kritiek

Op de massaliteit van die actie was destijds nogal wat kritiek. Volgens de officier van justitie was het echter de enige manier om de feiten op een rijte te krijgen.
Die feiten bleken - na twee jaar onderzoek - niet echt schokkend: van de 150 werknemers stonden er twee niet op de loonlijst, van vijf anderen waren te weinig uren vermeld en van nog vijf anderen een te laag salaris. Van der Valk concern betaalde aan justitie een schikking van f. 60.000 en maakte aan de bedrijfsvereniging f. 65.000 aan niet-afgedragen premies over.
Bij de nieuwe invallen besloot de Fiod tot een andere techniek. Het tijdstip van tien uur 's avonds werd gekozen 'om zoveel mogelijk rekening te houden met de bedrijfsbelangen van het concern', aldus de Haagse officier van jusitie mr. N. Zandbergen.
Hij ontkende dat gasten belangrijke hinder hebben ondervonden van de actie, zoals de advocaat van de familie gisteren zei. Gasten zijn volgens Zandbergen niet ondervraagd, 'al krijg je natuurlijk in zo'n situatie altijd enige verwarring. Maar de mensen mochten rustig afrekenen, betalen en vertrekken'.

Draaiboek

Een opsporingsambtenaar van de Fiod heeft onlangs tegenover een verslaggever van deze krant uit de doeken gedaan hoe deze invallen worden voorbereid. "Dat gebeurt aan de hand van een draaiboek. "
"Wij nemen niet alleen de hele officiële boekhouding in beslag, maar wij doorzoeken het bedrijf van boven tot onder. Het kleinste papiertje in een jaszak, een tasje of een portemonnee kan van belang zijn. Zwart geld wordt immers altijd wel op een of andere manier geboekt. Soms gebeurt dat in code, maar wij hebben experts in huis om die te breken. Meestal gaan we met een hele berg papieren terug naar kantoor en dan begint het puzzelwerk."
Volgens deze opsporingsambtenaar zal een horeca-ondernemer die zijn personeel zwart betaalt, over het algemeen zijn eigen inkomsten en uitgaven niet volledig boeken. "Wij weten echter wel ongeveer hoeveel pilsjes er uit een vat gaan of hoeveel borreltjes uit een fles. We weten ook dat er met carnaval en tijdens de kermis meestal meer wordt omgezet dan anders. Door bij de toeleveranciers na te gaan hoeveel is aangeleverd, door vergelijkingen met administraties van soortgelijke bedrijven en door het verhoren van personeel komen we meestal wel achter de waarheid."
"Natuurlijk kondigen we onze komst niet tevoren aan, maar eenmaal binnen melden we ons correct. We zeggen waarvoor we komen en wat we precies gaan doen. We geven de baas de gelegenheid om ons alle relevante stukken te overhandigen, maar zeggen ook dat hij niet verplicht is op onze vragen te antwoorden. Wel zorgen we ervoor dat hij tijdens het onderzoek geen contact meer heeft met zijn personeel en dat hij niet meer kan telefoneren. Op die manier proberen we snelle afspraken met anderen om ons om de tuin te leiden, te voorkomen."