Vooral haar onverstoorbare non-conformisme maakte indruk

De schok na de dood van Dales

Voer voor psychologen: waarom heeft de dood van een vrouw die vooral als 'knorrig' en 'eigengereid' bekend stond, zo'n schok door de samenleving doen gaan? Ien Dales was kennelijk veel geliefder dan de commentaren in politiek en media de afgelopen jaren deden vermoeden.

Door Rob Ruggenberg
Zonder enige opsmuk, in een bloemetjesjurk en met een allesbehalve moderne haardracht, zag ze er uit als een doodgewone vrouw uit het volk - en dat was ze ook.
Haar vader overleed toen ze tien jaar oud was, haar moeder verdiende vervolgens de kost voor de drie kinderen. Ien mocht naar de HBS, maar voor de universiteit was geen geld. Zo'n jeugd tekent iemand: ze leerde al heel vroeg haar eigen weg te gaan.
Vooral dit laatste aspect - haar onverstoorbare non-conformisme - heeft tijdens haar leven indruk gemaakt. In ieder geval meer dan haar bestuurlijke prestaties.
Het Nederlandse volk mag dat wel: zo'n eenling die tegen de stroom in roeit. Die in de deftige Tweede Kamer 'verdikkeme' en 'verdorie' roept. Die tegen een opdringerige reporter 'ga eens opzij, man' zegt, en hem vervolgens eigenhandig aan de kant schuift.
Als Wim Kan nog geleefd zou hebben zou hij haar vast jaarlijks hebben gebruikt in zijn oudejaarsconference.

Grappen

Want over weinig bewindslieden deden zoveel grappen de ronde als over Ien Dales. Die gingen over haar uiterlijk, over haar figuur en over haar homoseksualiteit - maar echt smerige grappen waren daar nauwelijks bij. Misschien dat ze daar toch te geliefd voor was.
Er zijn legio anecdotes over het gemak waarmee zij met gewone mensen in gesprek raakte. Zo verliet ze eens een vergadering, zogenaamd om naar het toilet te gaan. Ze had echter behoefte aan een sigaretje (tijdens de vergadering mocht niet worden gerookt), dat ze vroeg en kreeg van een paar pauzerende verhuizers met wie ze een kwartiertje gezellig over de dingen van de dag sprak.
Sprekend is het koosnaampje 'Ma Flodder', daterend uit de tijd dat ze in Nijmegen burgemeester was. Een ambtenaar van haar ministerie betitelde haar gisteren als 'moordwijf'. Ook dat was als compliment bedoeld.
Ze was het soort mens dat je graag als tante zou hebben gehad. Of als moeder - terwijl ze nooit kinderen heeft gehad.

Onbarmhartig

Het ligt voor de hand dat het publiek door haar narrigheid heenkeek en het ook wel aardig vond als ze die brutale verslaggevers afbekte. Dat Ien Dales en de media elkaar niet lagen, wist iedereen. Op de tv zag ze er niet uit. Camera's brachten haar onbarmhartig en veelal onflatteus in beeld. Ze gaf daartoe ook alle kans: uiterlijkheden leken haar niet in het minst te interesseren. Dat vertedert.
Maar wellicht hielden de mensen nog wel het meest van haar, omdat zij duidelijk was - een bijzonderheid in een wereld die van wolligheden aan elkaar hangt. Als ze zei dat de ambtenaren er geen cent bij zouden krijgen, bedoelde ze ook dat de ambtenaren er geen cent bij zouden krijgen. En dan kregen ze er ook geen cent bij.

Eigenwijs

Dat maakte Ien Dales bij haar gesprekspartners niet altijd populair. Wie gisteren goed luisterde naar het geschal van de loftrompetten die alom over haar werden gestoken, kon dat ook wel horen. "Een sterke eigen mening" - bedoeld werd: eigenwijs. "Recht door zee, op de man af" - bedoeld werd: onbehouwen.
Niet voor niets riep Janmaat 'Prima!' toen hij hoorde dat ze dood was. Weinigen hebben zo onverbloemd blijk gegeven van afkeer van neofascistische patjepeeers als zij dat deed.
Daarom was het zo'n schok toen bekend werd dat Ien Dales dood is.